Não bộ cũng “đòi hỏi” bạn tập luyện thể chất

Não bộ được biết đến là cơ quan hoạt động chủ yếu trong những công việc đòi hỏi nhiều suy nghĩ, là đại diện của “trí tuệ”. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa chỉ “lao động trí óc” là đủ.

Cầu nối giữa tập luyện và não bộ

Đầu tiên, cần đề cập đến một trong những chìa khóa tạo ra mối liên kết chính giữa não bộ và các hoạt động thể chất: Yếu tố dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ não hay Brain-derived Neurotrophic Factor (BDNF).

Về cơ bản, đây là yếu tố tăng trưởng liên quan đến lão hóa, chức năng não, hành vi, trao đổi chất, tiêu hao năng lượng và cảm giác no.

Cụ thể, BDNF đóng vai trò như một protein truyền tín hiệu tế bào, có giá trị quan trọng trong nhiều con đường truyền tín hiệu liên quan đến các loại rối loạn khác nhau, từ trầm cảm, tâm thần phân liệt, nghiện, béo phì và tiểu đường, thậm chí có thể có chức năng như một loại hormone.

BDNF còn được biết đến bởi ảnh hưởng đối với sự hình thành, tăng trưởng, tồn tại và phát triển của tế bào thần kinh cũng như khả năng điều hòa các tác động nhận thức có lợi liên quan đến tập thể dục.

Sự suy giảm chức năng BDNF trong quá trình cơ thể lão hóa có ảnh hưởng lớn đối với những thay đổi trong khả năng học tập và ghi nhớ ở những bệnh nhân mất trí nhớ và Alzheimer. Mức BDNF còn có liên quan đến một số vấn đề liên quan rối loạn chuyển hóa và thần kinh.

Nhìn chung, mức BDNF thấp tương ứng với tình trạng sức khỏe kém. Dù vậy, y tế thế giới cũng ghi nhận một số bệnh lý có liên quan đến mức BDNF quá cao. Điều này có thể đến từ việc cơ thể cố gắng bù đắp cho thiếu hụt tế bào hoặc rối loạn chuyển hóa. Một ví dụ khá điển hình là BDNF có liên quan đến bệnh celiac và hội chứng ruột kích thích.

Xem thêm:

3 sự thật về trao đổi chất có thể bạn đang bị lừa

Mối liên hệ giữa tập luyện, dinh dưỡng và BDNF

Trên thực tế, sự tác động qua lại giữa tập thể dục, chế độ ăn uống và sức khỏe tinh thần đã được biết và thể hiện khá rõ trong cộng đồng. Khi nghiên cứu kỹ hơn, các nhà khoa học nhận thấy việc tập thể dục và chế độ ăn uống đều ảnh hưởng rõ rệt đến mức BDNF trong cơ thể.

Theo đó, việc giảm lượng Calo và Carbohydrate có thể tạo ra sự gia tăng mạnh mẽ mức BDNF. Song song với đó, các hoạt động thể chất, tập thể dục cũng làm tăng BDNF. Sự gia tăng BDNF trong cơ thể tỷ lệ thuận với cường độ tập luyện.

Ngoài ra, nhiệt độ cơ thể tăng cao cũng làm tăng mức BDNF. Điều này cũng phần nào bổ sung cơ sở khoa học cho việc sử dụng phòng xông hơi với mục tiêu tăng cường BDNF.

Xem thêm:

Giá trị của thích ứng thần kinh trong tập luyện sức mạnh

Một số kết luận được các nhà khoa học đưa ra thông qua nhiều nghiên cứu xoay quanh BDNF như:

• Cường độ và thời gian tập luyện ảnh hưởng đến lượng BDNF được cơ thể sản xuất. Cụ thể, các hoạt động mạnh, kéo dài sẽ thúc đẩy sản xuất nhiều BDNF hơn [1].
• Tập thể dục hiếu khí tạm thời làm tăng nồng độ BDNF ngoại vi ở mọi lứa tuổi, bất kể tình trạng sức khỏe [2][3].
• Các phương pháp tập luyện tinh thần cũng làm tăng nồng độ BDNF trong huyết tương lên tới 26% [4].
• Tăng nhiệt độ cơ thể (thông qua tập thể dục, tắm nước nóng hoặc tiếp xúc với nguồn nhiệt khác) làm tăng BDNF huyết thanh lên tới 66% [5].
• Nồng độ BDNF thấp là đặc điểm chung của các bệnh nhân Parkinson [5], Alzheimer [6] và trầm cảm [7].
• Một số yếu tố trong chế độ dinh dưỡng như axit béo Omega-3, men vi sinh và các hợp chất có nguồn gốc thực vật khác nhau như 7,8-dihydroxyflavone cũng ảnh hưởng đến tình trạng BDNF trong cơ thể.
• Metformin – một loại thuốc dùng để điều trị bệnh tiểu đường – có thể làm tăng nồng độ BDNF.

Ngoài những kết luận trên, các nghiên cứu cũng cung cấp thêm góc nhìn tổng quan về:

• Tác động của việc tập luyện tinh thần và thiền đối với mức độ BDNF.
• BDNF có thể là phương pháp điều trị có giá trị đối với các bệnh thoái hóa thần kinh và chấn thương sọ não.
• Mối liên hệ giữa BDNF và trầm cảm, lo lắng và chán ăn.
• Tác dụng của BDNF đối với cảm giác thèm ăn và thái độ, hành vi bạo lực, cáu gắt
• Vai trò của BDNF trong việc điều chỉnh lượng đường trong máu và ảnh hưởng của chế độ ăn uống lên mức BDNF.